25 kwietnia to ważna data w kalendarzu współczesnych Włoch. To dzień, w którym świętuje się Rocznicę Wyzwolenia Włoch (L’Anniversario della Liberazione d’Italia), zwaną też Świętem Wyzwolenia (Festa della Liberazione), Rocznicą Oporu (L’Anniversario della Resistenza) lub zwyczajnie „25 kwietnia”.

Dzień ten upamiętnia kres panowania faszystów we Włoszech, jest to moment przełomowy w historii Italii. Trzeba jednak pamiętać, że data 25 kwietnia jest datą umowną. Tego dnia alianci przy współudziale włoskich partyzantów, wyzwolili spod okupacji niemieckiej Genuę, Turyn i Mediolan. Wyzwolenie całych północnych Włoch nastąpiło do 1 maja 1945 r. Można powiedzieć, że 25 kwietnia 1945 r. to dzień zakończenia wojny dla Włoch. Niemcy podpisali kapitulację dopiero 28 kwietnia, a w życie weszła z dniem 1 maja 1945 r.

Kiedy Niemcy podpisywali akt kapitulacji, Benito Mussolini, przywódca Włoskiej Republiki Socjalnej, utworzonej w 1943 r., próbował uciec z Włoch. Ucieczka okazała się dla niego tragiczna w skutkach. Został on złapany przez włoskich partyzantów i rozstrzelany wraz ze swoją kochanką Clarą Petacci w Giulino di Mezzegra. Dyktator zginął na rozkaz przywódcy komunistycznych partyzantów, Waltera Audisio. Przed egzekucją oświadczył:

„Z polecenia kwatery głównej Korpusu Ochotników na rzecz Wolności mam za zadanie zwrócić sprawiedliwość ludowi Włoch”.

Następnie ciała przewieziono do Miediolanu, gdzie zostały powieszone głowami w dół i zbezczeszczone. Jak świat światem, tak właśnie kończą bezwzględni dyktatorzy, którzy ciemiężą swój lud.

Wyzwolenie to położyło kres dwudziestoletniej dyktaturze faszystów we Włoszech i pięciu latom ciężkich zmagań wojennych. O kształcie ustrojowym przyszłych Włoch zadecydować miało referendum, które odbyło się dopiero 2 czerwca 1946 r. Włosi opowiedzieli się wtedy za ustrojem republikańskim, odrzucając tym samym monarchię.

Dzień 25 kwietnia stał się świętem narodowym już 1946 r. Na wniosek Premiera Rady Ministrów Alcide De Gasperi, książę Umberto II, wówczas porucznik Królestwa Włoch, wydał dekret ustawodawczy w dniu 22 kwietnia 1946 r., który brzmiał następująco:

„Obchody całkowitego wyzwolenia terytorium Włoch, 25 kwietnia 1946 r., uznano za święto narodowe”.

Dekret opublikowano w “Gazzetta Ufficiale del Regno d’Italia”, czyli w Dzienniku Urzędowym Królestwa Włoch, w którym ogłaszano teksty ustaw i dekretów Królestwa Włoch w latach 1860-1946.

Dekret Ustawodawczy księcia Umberto II
z 22 kwietnia 1946 roku (wersja PDF)

W roku 1942 powstała piosenka włoskich antyfaszystów „Bella Ciao”. Melodia została zapożyczona z pieśni ludowej, autor słów jest nieznany. W pliku poniżej znajduje się tekst włoski i przetłumaczony tekst polski (aut. nieznany).

Tekst piosenki „Bella Ciao” po włosku i po polsku (wersja PDF)