Zapraszam na pierwszy wpis dotyczącego gramatyki i słownictwa z języka włoskiego. Materiał może posłużyć do powtórek do matury z języka włoskiego, jak również do powtórek materiału dla samego siebie, a także do nauki dla początkujących.
Wpis powstał głównie z myślą dla członków fejsbókowej grupy –> MATURA – język włoski, do której serdecznie zapraszam.

Listę słówek „Człowiek, cz. II” oraz poniższy wpis dotyczący rzeczownika, znajdziecie na końcu notki pod postacią pliku pdf. Zawsze będzie on w plikach, tak aby można było sobie go ściągnąć i wydrukować. Pomyślałem, że tak będzie wygodniej dla wszystkich, którzy chcą sobie kompletować tego typu wpisy ?

Całościowy Plan Działania na przyszłe tygodnie znajdziecie w tym wpisie –> KLIKNIJ TUTAJ.

Rzeczownik

Rzeczownik:

• rzeczownik [il nome] to odmienna samodzielna część mowy, nazywająca osoby, rzeczy, zwierzęta, rośliny, zjawiska
• odpowiada na pytania: kto? co?

Rzeczowniki w języku włoskim:

• poprzedzone są zazwyczaj przez rodzajnik, który wskazuje na ich: rodzaj, liczbę oraz określoność lub nieokreśloność
• odmieniają się tylko przez rodzaje i liczby
• nie odmieniają się przez przypadki, a odmianę zastępuje odpowiednie użycie przyimków [le preposizioni]

RODZAJ RZECZOWNIKA

Rzeczowniki włoskie mają tylko dwa rodzaje:

1) męski – maschile
2) żeński – femminile

Rodzaj rzeczownika można określić po stojącym przed nim rodzajniku lub zaimku.

RODZAJ MĘSKI

Rodzaj męski obejmuje:

• większość rzeczowników zakończonych na -o -i -e, oraz kilka zakończonych na -a
  il pranzo – obiad
  il libro – książka
  il sosia – sobowtór
• nazwy drzew
  il melo – jabłoń
  il ciliegio – czereśnia
  WYJĄTEK!!!
  la vite – winorośl
  oraz nazwy drzew zakończone na -a, np. la quercia – dąb
• nazwy rzek i jezior
  il Tevere – Tybr
  il Po – Pad
  il Garda – jezioro Garda
  WYJĄTEK!!!
  Większość nazw rzek zakończonych na -a, np. la Vistola – Wisła
• nazwy miesięcy i dni tygodnia
  il febbraio – luty
  il settembre – wrzesień
  il lunedì – poniedziałek
  il sabato – sobota
  WYJĄTEK!!!
  la domenica – niedziela
• rzeczowniki rodzaju męskiego będące tytułami, zakończone na -re
  dottore, signore, professore, ingegnere

RODZAJ ŻEŃSKI

Rodzaj żeński obejmuje:

• większość rzeczowników kończących się na -a oraz część kończących się na -e  -i  -o
  la macchina – samochód
  la frase – zdanie
  la casa – dom
  la lezione – lekcja
• rzeczowniki stanowiące nazwy owoców:
  la mela – jabłko
  la ciliegia – czereśnia
  WYJĄTKAMI są nazwy wspólne dla drzew owocowych i ich owoców:
  il limone – cytryna
  il mandarino – mandarynka
  il fico – figa
• nazwy miast:
  (la) Milano – Mediolan
  (la) Varsavia – Warszawa
  WYJĄTEK!!!
  il Cairo – Kair
• nazwy wysp:
  la Sicilia – Sycylia
  la Islanda – Islandia
  WYJĄTEK!!!
  il Madagascar – Madagaskar
• nazwy marek samochodów:
  la Fiat, la Mercedes
• rzeczownik, który sprawia dość dużo kłopotu uczącym się języka włoskiego
  la gente – ludzie (la gente è buona – ludzie są dobrzy)

Tworzenie rzeczowników rodzaju żeńskiego

Rodzaj żeński rzeczowników osobowych tworzy się przez:

• zmianę końcówki rzeczownika rodzaju męskiego z -o na -a:
  il maestro, la maestra – nauczyciel, nauczycielka
  il gatto, la gatta – kot, kotka
• zmianę końcówki rzeczownika rodzaju męskiego -e na -a:
  il signore, la signora – pan, pani
  il padrone, la padrona – szef, sze­fowa
  l’infermiere, l’infermiera – pielęgniarz, pielęgniarka
• zmianę końcówki rzeczownika rodzaju męskiego -e na -essa:
  il dottore, dottoressa – lekarz, lekarka
  l’oste – l’ostessa – gospodarz, gospodyni
  il leone, la leonessa – lew, lwica
  lo studente, la studentessa – student, studentka
• zmianę końcówki rzeczownika rodzaju męskiego -tore na -trice:
  il pittore, la pittrice – malarz, malarka
  il vincitore, la vincitrice – zwycięzca, zwyciężczyni
• rodzaj żeński nazw zwierząt i ptaków:
  – nazwy zwierząt rodzaju żeńskiego tworzy się od nazw rodzaju męskiego przez zmianę końcówki rodzaju męskiego -o na -a:
  il gatto, la gatta – kot, kotka
  l’asino, l’asina – osioł, oślica
  WYJĄTEK!!!
  gallo, gallina – kogut, kura.

– nazwy rodzaju żeńskiego tworzy się przez zmianę końcówki na­zwy rodzaju męskiego -e na -essa:
il leone, la leonessa – lew, lwica
l’elefante, l’elefantessa – słoń, słonica.

– niektóre zwierzęta mają różne nazwy dla rodzaju męskiego i dla rodzaju żeńskiego:
il cane, la cagna – pies, suka
il becco, la capra – kozioł, koza
il montone, la pecora – baran, owca
il porco, la scrofa – wieprz, maciora

UWAGA!!!
Nazwy niektórych zwierząt mają jedną formę wspólną dla rodzaju męskiego i dla rodzaju żeńskiego. Są to rzeczowniki odnoszące się na ogół do świata zwierzęcego. Ich rodzaj jest czysto gramatyczny i nie odzwierciedla biologicznego podziału płci:

– la balena – wieloryb – jest rzeczownikiem rodzaju żeńskiego i nie ma odpowiadającej mu formy męskiej

– il canguro – kangur – jest rzeczownikiem rodzaju męskiego i nie ma odpowiadającej mu formy żeńskiej.

Chcąc sprecyzować płeć osobnika, należy dodać do rzeczownika formę maschio (samiec) lub femmina (samica):

– la tartaruga maschio, il maschio della tartaruga – samiec żółwia

– la tartaruga femmina, la femmina della tartaruga – samica żółwia

• część rzeczowników żywotnych ma odrębne for­my dla rodzaju męskiego
  i żeńskiego
  l’uomo, la donna – mężczyzna, kobieta
  il maschio, la femmina – samiec, samica
  il marito, la moglie, mąż, żona
  il padre, la madre – ojciec, matka
  il fratello, la sorella – brat, siostra
  il toro, la mucca – byk, krowa
• jednakową postać niezależnie od rodzaju, mają rzeczowniki:
  – zakończone na -ese, stanowiące nazwę narodowości:
  il francese, la francese – francuz, francuzka

– zakończone na -ante i -ente:
il cantante, la cantante – śpiewak, śpiewaczka
l’insegnante, l’insegnante – nauczyciel, nauczycielka

– zakończone na -a, -ista, -cida:
l’artista, l’artista – artysta, artystka
l’autista, l’autista – kierowca
la guida, la guida – przewodnik, przewodniczka
il turista, la  turista – turysta, turystka
il protagonista, la protagonista – bohater, bohaterka

– niektóre rzeczowniki osobowe zakończone na -e:
il nipote, la nipote – wnuk, wnu­czka
il coniuge, la coniuge – małżonek, małżonka

– niektóre rzeczowniki, zależnie od rodzaju, mają różne znaczenia:
un critico, una critica – krytyk, krytyczka
un melo, una mela – jabłoń, jabłko
un posto, una posta – miejsce, poczta
un modo, una moda – sposób, moda
un banco, una banca – lada, bank

LICZBA MNOGA RZECZOWNIKA

ZMIANA KOŃCÓWEK LICZBY POJEDYNCZEJ

Liczba mnoga regularna

• rzeczowniki rodzaju męskiego zmieniają końcówki liczby pojedynczej
  z -o -e -a -i na -i o e a i –> i
  lo zaino, gli zaini – plecak, plecaki
  l’atlante, gli atlanti – atlas, atlasy
  il problema, i problemi – problem, problemy
• rzeczowniki rodzaju żeńskiego zmieniają końcówki liczby pojedynczej
  z -a na -e oraz z -e -i na -i a –> e     e i –> i
  la chiave, le chiavi – klucz, klucze
  la matita, le matite – ołówek, ołówki

kilka rzeczowników rodzaju żeńskiego zakończonych na -o w liczbie mnogiej nie zmieniają końcówek:
la radio – radio
la dinamo – prądnica
la moto – motocykl
l’auto – samochód
la foto – fotografia
la metro – metro
WYJĄTEK!!!
la mano, le mani – ręka, ręce
l’ala, le ali – skrzydło, skrzydła
l’arma, le armi – broń

Liczba mnoga nieregularna

• rzeczowniki nie zmieniające końcówek w liczbie mnogiej
  – rzeczowniki z akcentem na ostatniej głosce:
  il caffè, i caffè – kawa
  la virtù, le virtù – cnota
  l’età, le età – wiek

– rzeczowniki 1-sylabowe:
il re, i re – król, królowie
la gru, le gru – żuraw, żurawie

– rzeczowniki kończące się na samogłoskę -i:
il paraurti, i paraurti – zderzak, zderzaki
la tesi, le tesi – teza, tezy

– niektóre rzeczowniki zakończone na spółgłoskę:
il bar, i bar – bar, bary
lo sport, gli sport – sport, sporty

– rzeczowniki zakończone na -ie:
la superficie, le superfici – powierzchnia, powierzchnie
la specie, le specie – gatunek
la serie, le serie – seria
WYJĄTEK!!!
la moglie – le mogli – żona

• niektóre rzeczowniki w liczbie mnogiej są innego rodzaju niż w liczbie pojedynczej:
  l’eco, gli echi – echo, echa
  l’uovo, le uova – jajko, jajka
  il dito, le dita – palec, palce
  il corno, le corna – róg, rogi
  il lenzuolo, le lenzuola (i lenzuoli) – prześcieradło, pościel (prześcieradła)
  il paio, le paia – para
• rzeczowniki występujące tylko w liczbie mnogiej
  gli spinaci – szpinak
  gli occhiali – okulary
  i pantaloni – spodnie
  le nozze – wesele
  le redini – lejce
  le mutande – majtki
  le forbici – nożyce
• niektóre rzeczowniki posiadają dwie formy liczb mnogiej
  il braccio, le braccia, i bracci – ramię, ramiona człowieka, ramiona np. fotela
  il ginocchio, le ginocchia, i ginocchi – kolano, kolana
  l’orecchio, le orecchie, gli orecchi – ucho, uszy, ucha np. dzbanka
  il labbro, le labbra, i labbri – warga, wargi, brzegi
  l’osso, le ossa, gli ossi – kość, kości, kości poćwiartowanego zwierzęcia

GARŚĆ PLIKÓW DO TEORII I ĆWICZEŃ

Rzeczownik – (teoria) wersja pdf
Człowiek cz. II – wersja pdf
ćwiczenia – rzeczownik, cz. 1 (strona www)
Rzeczownik – ćwiczenia + klucz – wersja pdf