Zapraszam na pierwszy wpis dotyczącego gramatyki i słownictwa z języka włoskiego. Materiał może posłużyć do powtórek do matury z języka włoskiego, jak również do powtórek materiału dla samego siebie, a także do nauki dla początkujących.
Wpis powstał głównie z myślą dla członków fejsbókowej grupy –> MATURA – język włoski, do której serdecznie zapraszam.

Dziś zajmiemy się rodzajnikiem włoskim, jego odmianą oraz użyciem. Ilość teorii może na początku przerazić, ale wierzcie mi, że to tylko pozory. Porządnie się wczytajcie w tekst. Jak już to zrobicie to zapraszam do wykonania ćwiczeń, które znajdziecie na końcu notki, które są pod postacią linków do stron, które otwierać się będą w nowym oknie.

Zapraszam także do zapoznania się ze słownictwem, które dziś dotyczyć będzie człowieka, a konkretniej jego wyglądu, charakteru i opisu części ciała. Jest to I z dwóch części listy słówek. Link również znajdziecie na końcu notki.

Listę słówek oraz poniższy wpis dotyczący rodzajnika znajdziecie na końcu notki pod postacią pliku pdf. Zawsze będzie on w plikach, tak aby można było sobie go ściągnąć i wydrukować. Pomyślałem, że tak będzie wygodniej dla wszystkich, którzy chcą sobie kompletować tego typu wpisy 🙂

Całościowy Plan Działania na przyszłe tygodnie znajdziecie w tym wpisie –> KLIKNIJ TUTAJ.

Rodzajnik

Rodzajnik [articolo] jest jednym z określników, czyli wyrazów gramatycznych. Poprzedza rzeczownik i służy do zaktualizowania go w tekście, a więc do nadania mu znaczenia dokładnie określonego. Rodzajnik pozostaje z rzeczownikiem w ścisłym związku gramatycznym, zgadzając się z nim w rodzaju i liczbie.

W języku włoskim wyróżniamy trzy typy rodzajników:
1. określony [articolo determinativo]
2. nieokreślony [articolo indeterminativo]
3. cząstkowy [articolo partitivo]

RODZAJNIK OKREŚLONY

Użycie:

il
przed rzeczownikami rodzaju męskiego liczby pojedynczej, rozpoczynających się od spółgłoski, z wyjątkiem s przedspółgłoskowego, gn, pn, ps, sc, x, z oraz spółsamogłoski i (wymawianej jak j): il ladro, il figlio

lo
przed rzeczownikami rodzaju męskiego liczby pojedynczej zaczynającymi się od s przedspółgłoskowego, gn, pn, ps, sc, x, z oraz od półsamogłoski i (wymawianej jak j): lo stivale, lo, sciame, lo sport, lo zio, lo psicologo, a także przed wyrazami obcego pochodzenia: lo pteroide

l’
przed rzeczownikami rodzaju męskiego i żeńskiego liczby pojedynczej zaczynającymi się od samogłoski: l’amico, l’anima, l’ombrello, l’acqua

la
przed rzeczownikami rodzaju żeńskiego liczby pojedynczej, zaczynającymi się od spółgłoski: la sorella, la finestra, la strada, la lingua

i
przed rzeczownikami rodzaju męskiego liczby mnogiej, w tych samych sytuacjach, co rodzajnik il: i ladri, i figli

gli
przed rzeczownikami rodzaju męskiego liczby mnogiej, zaczynającymi się do samogłoski, s przedspółgłoskowego, gn, ps, sc, x, z oraz od półsamogłoski i (czytanej jak j): gli amici, gli spaghetti, gli zii, gli errori

le
przed rzeczownikami rodzaju żeńskiego liczby mnogiej: le amiche, strade, le sorelle

Rodzajnika określonego używa się także przy:

• rzeczownikach, o których była przedtem mowa:
  1. Un corteo di circa duemila pubblici funzionari si è formato stamani davanti al municipio.
  2. Il corteo è arrivato verso mezzogiorno davanti al minister delle finanze.
  1. (jakiś) Pochód złożony z około dwu tysięcy funkcjonariuszy publicznych uformował się dzisiaj rano przed magistratem.
  2. Około południa pochód (o którym mówiłem w pierwszym zdaniu) przybył pod ministerstwo finansów.
• rzeczownikach oznaczających coś względnie znanego:
  ha perso il treno – spóźnił się pociąg
• rzeczownikach abstrakcyjnych:
  Roma ereditò la musica dalla Grecia – Rzym przejął muzykę z Grecji
• rzeczownikach, do których bez zmiany sensu zdania można dodać ‘każdy’ lub ‘wszyscy’:
  l’uomo è mortale – człowiek jest śmiertelny = każdy człowiek jest śmiertelny
• przed nazwami własnymi takimi jak rzeki, jeziora, kontynenty, kraje, regiony, pasma górskie, duże wyspy, nazwami stron świata
• przed nazwami dyscyplin sportowych, instrumentów, tańców, języków obcych
• przy nazwach statków, nazw świąt
• w przydomkach lub przezwiskach używanych zamiast nazwisk można użyć rodzajnik określony – il Botticelli – Alessandro di Mariano Filipepi; il Veronese – Paolo Caliari

RODZAJNIK NIEOKREŚLONY

Użycie:

un, una
przed rzeczownikami rodzaju męskiego lub żeńskiego – we wszystkich innych przypadkach: un calcolatore, un foglio, un libro, un quadro / una casa, una sorella, una strada, una nipote

un’
przed rzeczownikami rodzaju żeńskiego liczby pojedynczej, zaczynającej się od samogłoski: un’amica, un’ombra’, un’arancia

uno
analogicznie do rodzajnika określonego lo – przed rzeczownikami rodzaju męskiego liczby pojedynczej zaczynającymi się od s przedspółgłoskowego, gn, pn, ps, sc, x, z oraz od półsamogłoski i (czytanej jak j): uno pneumatico, uno psicologico, uno zaino, uno xerografo

Rodzajnika nieokreślonego używa się gdy:

• mówimy o osobach lub rzeczach bliżej nieokreślonych, nieznanych
• rodzajnik nieokreślony może być użyty zamiast rodzajnika określonego, gdy ten może być zastąpiony przez ‘ogni’ – ‘każdy’:
  un uomo non deve piangere – (każdy) mężczyzna nie powinien płakać
• w zdaniach wykrzyknikowych rodzajnik nieokreślony ma nieraz zabarwienie uczuciowe:
  c’era una luna! – ale był księżyc!
• gdy łączymy rzeczownik z przymiotnikiem:
  un libro interessante – (jakaś) interesująca książka
  un attore famoso – (jakiś) sławny aktor
• rodzajnik nieokreślony zawiera w sobie także funkcję liczebnika:
  ho un gatto e due gatte – mam jednego kocura i dwie kotki

RODZAJNIK CZĄSTKOWY

Rodzajnik cząstkowy [articolo partitivo] składa się z przyimka di oraz form rodzajnika określonego il-lo-l’-la-i-gli-le

Znaczenie:

• rodzajnik cząstkowy w liczbie pojedynczej znaczy tyle, co: ‘trochę’, ‘nieco’ i mówi
  o nieokreślonej ilości czegoś, o czym mówimy:
  Compro del pane e del burro – Kupuję chleb i masło (nieokreśloną ich ilość)
  Vuoi dell’acqua? – Chcesz (trochę) wody?
• w liczbie mnogiej znaczy tyle, co: ‘jacy’, ‘jacyś’, ‘niektórzy’, ‘niektóre’, ‘kilku’, ‘kilka’:
  Ci sono dei clienti nel negozio – W sklepie są (jacyś) klienci
  Ho delle amiche in Francia – Mam kilka przyjaciółek we Francji
• niekiedy uważany jest za formę liczby mnogiej rodzajnika nieokreślonego:
  Laura è una chiacchierona – Le due ragazze sono delle chiacchierone
• zamiast rodzajnika cząstkowego przed rzeczownikami niepoliczalnymi możemy użyć wyrażeń przyimkowych lub rzeczowników określających ilość:
• un po’ di – trochę
• un chilo di – kilogram
• un litro di – litr
• un metro di – metr
• una scatola – puszka, pudełko
• una lattina – puszka
• una botiglia – butelka
• un barattolo – słoik
• un pachetto – paczka
• UWAGA! Kiedy używamy wyrażeń przyimkowych przy określaniu ilości, pamiętajmy, że przyimek di nie łączy się z rodzajnikiem określanego rzeczownika:
  un chilo DI patate – un chilo DELLE patate

KIEDY UŻYWAMY RODZAJNIKA, A KIEDY MOŻEMY GO OPUŚCIĆ?

• przed rzeczownikami oznaczającymi pokrewieństwo:
  mio padre, tua madre, sua sorella, nostro fratello, vostra figlia, sua moglie

UWAGA! rodzajnik musi być użyty z rzeczownikami oznaczającymi pokrewieństwo
w wypadku, gdy:
1. są użyte w liczbie mnogiej: i miei genitori, le tue sorelle
2. są użyte w połączeniu z przymiotnikiem lub są określone w inny sposób: la nostra cara madre, il tuo zio di Palermo
3. są użyte w formie zdrobniałej lub zgrubiałej: la tua sorellina, la nostra mamma
4. przed loro: il loro padre, la loro madre

• przed rzeczownikami poprzedzonymi rodzajnikiem cząstkowym lub zaimkiem przymiotnym nieokreślonym:
  alcuni, molti, tanti, troppi, pochi
• przed rzeczownikami w liczbie mnogiej, jeśli w liczbie pojedynczej poprzedzałby je rodzajnik nieokreślony:
  Un libro e un quaderno erano per terra. Libri e quaderni erano per terra. – Książki i zeszyty leżały na podłodze.
  Ho un libro interessante. Ho libri interessanti. – Mam interesujące książki.
• przed rzeczownikami w wołaczu (tryb rozkazujący):
  Entri, signore! – Proszę, niech Pan wejdzie!
• przy wyliczaniu większej liczby rzeczowników, gdy przed rzeczami wyliczanymi stoi lub mógłby stać dwukropek:
  Nel giardino c’erano (:) bambini e adulti, donne e uomini. – W ogrodzie były dzieci i dorośli, kobiety i mężczyźni.
  ale: Eva vuole una gomma, una matita, un guaderò e dei pennarelli. – Ewa chce gumkę, ołówek i flamastry.
• po przyimkach DI i DA:
  la Facolta di Storia – Wydział Historii
  l’insegnante d’italiano – nauczyciel włoskiego
  un chilo di caramelle – kilogram cukierków
  un vestito da sera – suknia wieczorowa
  la sala da pranzo – pokój jadalny
• w wyrażeniach przysłówkowych sposobu, złożonych z przyimka
  i rzeczownika
  in fretta – pospiesznie, w pośpiechu
  con grande piacere – z wielką przyjemnością
  senza valore – bez wartości
  con pazienza – cierpliwie
  per mia fortuna – na szczęście dla mnie
  per (ad) esempio – na przykład
  senza fretta – bez pośpiechu
• przed nazwami środków transportu, jeśli nie są jednoznacznie określone:
  in macchina – samochodem
  in treno – pociągiem
  ale: con la macchina di Pietro – samochodem Piotra
• rodzajnik opuszcza się przed nazwami geograficznymi:
  przed nazwami miast:
  Firenze – Florencja
  Varsavia – Warszawa
  UWAGA! Rodzajnik stawia się go jedynie wówczas, gdy nazwy miast występują z przymiotnikiem:
  la famosa Cracovia – słynny Kraków
  l’antica Roma – starożytny Rzym
  la Bella Vienna – piękny Wiedeń
  przed konkretnymi nazwami placów i ulic:
  Mario va alla piazza del teatro.
  ale: Mario abita in piazza Repubblica
  po przyimku: IN, jeśli nazwy geograficzne rodzaju żeńskiego zakończone na: -A:
  l’Italia – in Italia – nell’Italia
  la Toscana – in Toscana
  la Sicilia – in Sicilia – nella bella Sicilia
  WYJĄTKI stanowią nazwy zawierające rodzajnik:
  la Mecca – Mekka
  iI Cairo – Kair
  l’Avana – Hawana
  nazwy: miast, miasteczek, wsi i wysp są zawsze rodzaju żeńskiego, wyjątek stanowi:
  iI Cairo
  il Madagascar
  nazwy: państw, rzek, gór, regionów, części świata, dużych wysp występują z rodzajnikiem:
  Włochy – l’Italia
  Alpy – le Alpi
• przed niektórymi określeniami czasu:
  1. przed nazwą najbliższego dnia tygodnia (także w przeszłości):
  Sabato sono stato al cinema. – W ostatnią sobotę byłem w kinie.
  2. w dacie, przed nazwą dnia tygodnia:
  Oggi è il 25 novembre 1991, domenica. – Dziś jest 25 listopada 1991 roku, niedziela.
  UWAGA! rodzajnik określony stawia się:
  1. dla zaznaczenia, że czynność powtarza się we wskazany dzień:
  II sabato vado al cinema. – W każdą sobotę chodzę do kina.
  2. dla podkreślenia, że chodzi o określony dzień:
  Era la prima domenica del mese. – To była pierwsza niedziela miesiąca.
  UWAGA! rodzajnik nieokreślony stawia się, gdy dzień nie jest bliżej określony:
  Era una domenica di maggio. – To było w majową niedzielę.
• po słowie come – w znaczeniu „jako”
  Vorrei lavorare come interprete. – Chciałbym pracować, jako tłumacz kabinowy.
• przed imionami własnymi:
  Marco e Pietro sono amici. – Marek i Piotr są przyjaciółmi.
• przed nazwiskami:
  È venuto Rossi. – Przyszedł pan Rossi.
  ale: II signor Rossi. – Pan Rossi.
  UWAGA! rodzajnik określony w połączeniu z liczbą mnogą nazwiska oznacza:
  I signori Rossi = I Rossi – Państwo Rossi.
• przed orzecznikiem rzeczownym lub rzeczownikiem:
  określającym cechę stałą, gatunek, zawód, pochodzenie, wyznanie, stanowisko łub pełnioną funkcję:
  Carlo è studente. – Karol jest studentem.
  Siamo polacchi. – Jesteśmy Polakami.

GARŚĆ PLIKÓW DO TEORII I ĆWICZEŃ

Rodzajnik określony, nieokreślony i cząstkowy – (teoria) wersja pdf
Człowiek cz. I – wersja pdf
ćwiczenia – rodzajnik, cz. 1 (strona www)
ćwiczenia – rodzajnik, cz. 2 (strona www)
ćwiczenia – rodzajnik, cz. 3 (strona www)
rodzajnik – ćwiczenia + rozwiązania – wersja pdf